Engelli personel çalıştırılması

Engelli, doğuştan ya da sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi olarak tanımlanmaktadır. Engelli bireylerin toplumsal yaşamda yer bulabilmeleri için eğitim, iş ve toplumsal hayata ilişkin yasal düzenlemeler yer almaktadır.

Engelli personel çalıştırılmasına ilişkin yasal düzenlemeler 4857 Sayılı İş Kanununun 30. Maddesinde belirtilmiştir. İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde yüzde üç engelli, kamu işyerlerinde ise yüzde 4 engelli çalıştırmakla yükümlüdür. Çalıştırılması zorunlu engelli sayısı belirlenirken işverenin aynı il sınırları içindeki farklı işyerlerinde çalışan işçilerinin toplam rakamı dikkate alınır. İşçi sayısının tespitinde, belirli ya da belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan tüm işçiler dikkate alınır.

Çalıştırılacak engelli sayısı hesaplanırken yarıma kadar (0,49) kesirler dikkate alınmaz, yarım ve üzerinde (0,5) olan küsuratlar yukarı yuvarlanır.

Engelli personel çalıştırılmasına ilişkin düzenlemeler ihale mevzuatında Kamu İhale Genel Tebliğinin 78. Maddesinde yapılmıştır.

“78.28. İsteklilerin aynı il sınırları içerisinde birden fazla iş yerinin bulunup bulunmadığına bakılmaksızın, ihale dokümanında aynı il bazında elli veya daha fazla işçi çalıştırılmasının öngörüldüğü ihalelerde 4857 sayılı İş Kanununda belirtilen asgari orana uyulmak kaydıyla idarece tespit edilen engelli işçi sayısı ile bu işçilerin tabi olacağı ücret grubu idari şartnamenin ilgili maddesinde belirtilecek ve bu işçiler için birim fiyat teklif cetvelinde ayrı satır açılacaktır. İdareler tarafından İş Kanununda belirtilen asgari oranının üzerinde engelli işçi çalıştırılmasını öngören düzenleme yapılması da mümkündür. İstekliler tarafından ihale dokümanında öngörülen engelli işçi sayısı ve bu işçiler için Hazinece karşılanacak prim teşvik tutarları dikkate alınarak teklif bedelleri oluşturulacaktır. İlgili mevzuatında engelli işçi çalıştırılmasını kısıtlayan hükümler saklıdır.”

Engelli personel çalıştırma zorunluluğu olduğu halde çalıştırmayan işverenler için 4857 sayılı kanunun 101. Maddesinde belirtilen ceza uygulanır.

Madde 101 – Bu Kanunun 30 uncu maddesindeki hükümlere aykırı olarak engelli ve eski hükümlü çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı her engelli ve eski hükümlü ve çalıştırmadığı her ay için binyediyüz Türk Lirası idari para cezası verilir. Kamu kuruluşları da bu para cezasından hiçbir şekilde muaf tutulamaz. ( 2017 Yılı ceza Tutarı 2.295 TL)

Engellilere Sağlanan Destekler

Gelir vergisi kanunun 31. maddesi uyarınca engelli çalışanlara engel derecesine göre gelir vergisi avantajı sağlanmaktadır.

Engel derecelerine göre yıllık olarak belirlenen tutarlar, gelir vergisi hesabında çalışanın gelir vergisi matrahından düşülerek gelir vergisi hesaplanır.

Özel sektör işverenlerince bu madde kapsamında çalıştırılan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa tabi engelli sigortalılar ile 5378 sayılı engelli ve bazı kanun ve kanun hükmünde Kanunun 14. maddesinde belirtilen korumalı iş yerlerinde çalıştırılan engelli sigortalıların, aynı Kanunun 72. ve 73. maddelerinde sayılan ve 78. maddesiyle belirlenen prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı, kontenjan fazlası engelli çalıştıran, yükümlü olmadıkları halde engelli çalıştıran işverenlerin bu şekilde çalıştırdıkları her bir engelli için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin % 50’si Hazinece karşılanır.

Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım ihaleleri kapsamında çalıştırılan engelli personellerin hakedişlerinin düzenlenmesine yönelik AMP Mal ve Hizmet Alımları Hakediş Programında gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Sözleşme kalemleri tanımlanırken engelli kalemleri ayrıca tanımlanır.

Hakediş sürecinde fiyat farkı hesabını yasal olarak belirtilen işveren prim desteğini dikkate alarak ve işçilik hesaplama modülünün belirttiği esaslar doğrultusunda hesaplar.

Bordro hesabında engel derecesine bağlı olarak gelir vergisi indirimini otomatik uygular.